Stowarzyszenie Folkowisko

Stowarzyszenie Folkowisko ma za sobą pierwszą akcję porządkowania cmentarza. Wybraliśmy do pierwszej akcji cmentarz częściowo nieużytkowany, położony w Nowym Bruśnie, a kiedyś na terenie wsi Rudka, która teraz nie istnieje. Mimo złej aury, niskiej temperatury i deszczu, zajęliśmy się 20 nagrobkami z kamienia bruśnieńskiego.

Akcja rozłożona była na dwa dni, 21 i 28 października. Najpierw podęliśmy wstępne prace inwentaryzacyjne i postawionych zostało do pionu 5 nagrobków. Wymagały one szybkiej interwencji, bowiem były bardzo przechylone i mogły upaść w każdej chwili, co za tym idzie, mogły się też uszkodzić. Główny dzień prac, to sobota 28 października, wtedy to wolontariusze poświęcili się wydobywaniu z ziemi i prostowaniu nagrobków. Jednocześnie na cmentarzu pracowali też członkowie Szkolnego Koła PCK z Horyńca-Zdroju, którzy sprzątali cmentarz.

Dzięki przeprowadzonym wywiadom z mieszkańcami Nowego Brusna i Rudki, postanowiliśmy podjąć dalsze działania związane z tym cmentarzem. Ponieważ jest to użytkowana nekropolia (powstała tuż przed I Wojną Światową) i zarządza nią lokalna parafia, to w najbliższym czasie nie ma szans wpisu na listę zabytków. Mamy nadzieję sporządzić szczegółową inwentaryzację tego cmentarza do następnych świąt 1 listopada, umówieni jesteśmy też z właścicielami na renowację wybranych nagrobków.

Może się uda też zorganizować na wiosnę kolejną akcję porządkowania starej części cmentarza, dzięki czemu może będzie możliwość wpisania w przyszłości na listę zabytków. Cel działania z tym cmentarzem jest bardzo ciekawy, chcielibyśmy stworzyć wzorcowy schemat doprowadzania zaniedbanych cmentarzy do porządku, a także spróbować stworzyć mechanizmy zapobiegające wyrzucaniu starych już zabytkowych kamiennych krzyży i zastępowaniu ich granitowymi nagrobkami bez wartości artystycznej i historycznej. Od wielu lat zajmujemy się kamiennymi krzyżami przydrożnymi i zgłębiamy historię kamieniarki bruśnieńskiej. Kamienne krzyże cmentarne to ważny element nie tylko historii regionu, ale także unikalny aspekt lokalnej ludowej sztuki.

W orbicie naszych zainteresowań znajdują się też dwa inne cmentarze, jeden w Płazowie, nazywany cmentarzem cholerycznym, lub cmentarzem wisielców oraz leśna nekropolia w Miłkowie koło Starego Dzikowa. Kolejnym szczególnym cmentarzem, na jaki zwróciliśmy już uwagę jest nekropolia z I Wojny Światowej w Nowym Bruśnie. Podczas ostatnich działań odwiedziliśmy też ten cmentarz i wykonaliśmy sondażowe prace. Niestety ostatnie odkrzaczenie nie zostało wykonane starannie, bowiem płytko ukorzenione krzewy zostały ścięte i odrastają, co spowoduje niedługo szybkie jego zarośnięcie. Trzeba opracować dla tego cmentarza odpowiedni plan prac i wykonać zaawansowane prace porządkowe, ale i też inwentaryzacyjne. Dla Stowarzyszenia jest to też szczególny temat do zajęcia się, bowiem jest o przykład wielokulturowej nekropolii, gdzie w jednej armii walczyli Austriacy, Polacy, Ukraińcy, Niemcy, Żydzi i wiele innych nacji, przeciwko równie wieloetnicznej armii rosyjskiej. Wszyscy oni leżą obok siebie, anonimowo. Będziemy odkrywać historię tego cmentarza i wydarzeń związanych z I Wojną w regionie. To bardzo szeroki temat, bowiem pamiątką po Wielkiej Wojnie są też kamienne krzyże przydrożne, postawione na przykład na pamiątkę szczęśliwego powrotu z wojny, czy też na pamiątkę ustania wojny i plag, jakie za sobą niosła.

Posłuchaj audycji w Radio Rzeszów związanej z akcją porządkowania cmentarza: www.radio.rzeszow.pl/#ajx/wiadomosci/6623/ratuja-zapomniane-nagrobki-w-powiecie-lubaczowskim

Gorajec stawia na rozwój edukacji przyrodniczej. W tej niewielkiej miejscowości młodzież wytyczyła specjalną ścieżkę przyrodniczo-edukacyjną, a dzięki współpracy Stowarzyszenia Folkowisko, Rady Sołeckiej i Urzędu MiG Cieszanów z Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”  w Gorajcu zbudowano dwie profesjonalne czatownie ornitologiczne, które posłużą zarówno specjalistom w dziedzinie ornitologii do obserwacji ptaków jak i lokalnym szkołom do prowadzenia zajęć dydaktycznych w terenie.

Krzysztof Monastyrski ornitolog z Tomaszowa Lubelskiego twierdzi, że Gorajec jest idealnym miejscem do obserwacji różnych gatunków rzadko występujących ptaków takich jak: orliki, dzięcioł duży czy bardzo trudny do wypatrzenia derkacz. „Brak jest w Polsce miejsc przystosowanych do profesjonalnej obserwacji dziko żyjących ptaków” – dodaje ornitolog. To właśnie Krzysztof Monastyrski i pochodzący z Dachnowa młody ornitolog Mateusz Bielko byli konsultantami w trakcie budowy czatowni, to oni wskazali najbardziej dogodne miejsca i podpowiedzieli jak czatownie powinny wyglądać. Budowy czatowni podjął się specjalista w tej dziedzinie,  cieśla, a zarazem przyrodnik z zamiłowania, Tomasz Kargol:  „Ważne było dla nas, żeby budowle wpisały się w przyrodniczy i kulturowy krajobraz miejscowości, dlatego przy ich budowie zastosowaliśmy naturalne materiały”.  Najwyższa z czatowni wznosi się, aż na wysokość 6 metrów i pozwala na jednoczesne prowadzenie obserwacji przez grupę nawet 20 osób. Jest to obiekt dwukondygnacyjny, gdzie parter służyć może jako salka wykładowa. Druga, mniejsza, parterowa czatownia usytuowana została na skraju lasu co pozwoli na obserwację życia innych gatunków ptaków, niż w pierwszej czatowni, która usytuowana jest na otwartym terenie.

Na gorajeckim ekoszlaku młodzież rozmieściła też kilka budek lęgowych dla ptaków, oraz przygotowała specjalne hotele dla owadów. Na odwiedzających Gorajec czekają też różnego typu interaktywne zadania, polegające, na przykład, na rozpoznaniu tropów, czy odnalezieniu w terenie ukrytych figur zwierząt.

Szlak ekologiczny i  czatownie ożyją 4 października, dzięki dzieciom ze Szkoły Podstawowej z Cieszanowa, które jako pierwsze będą mogły skorzystać z atrakcji gorajeckiego szlaku eko.Gorajec.info. Podczas zajęć gorajeckiej zielonej szkoły młodzież spotka się z lokalnymi pasjonatami i znawcami przyrody, tego dnia specjalny dyżur przewodnicki  pełnić będą zielarz z Gorajca Zbigniew Bliziński oraz ornitolog z Dachnowa Mateusz Bielko, a warsztaty z przygotowywania naturalnych kosmetyków poprowadzi mieszkająca w Folwarkach Renata Płoskoń. „Zależy nam bardzo, żeby młodzież z naszego regionu poznawała otaczająca nas przyrodę i uczyła się jej tajników od ludzi z pasją i olbrzymią wiedzą, a takich mamy wielu na Ziemi Lubaczowskiej, i to oni powinni być nauczycielami dla naszych dzieci”: komentuje  organizowane w Gorajcu warsztaty koordynator projektu Marcin Piotrowski.

Gorajeckie czatownie usytuowane są w dolinie rzeczki Gnojnik. Jest to miejsce występowania wielu rzadkich gatunków ptaków, zwierząt i owadów. W tym roku największym zaskoczeniem było pojawienie się na gorajeckich łąkach modliszek, owadów  cieszących się złą sławą.  Zielarz Zbigniew Bliziński wymienia też wiele rzadkich, a pożytecznych roślin rosnących w okolicach czatowni:  takich jak lulecznica kraińska, miodunka plamista, znana z leczenia chorób płucnych , czy bardzo rzadki trędownik bulwiasty, wykorzystywany w ziołolecznictwie oraz czarcie żebro, inaczej nazywane ostrożeń warzywny.

Dzięki pasji miłośników przyrody, zaangażowaniu  lokalnej społeczności  i niestandardowym pomysłom, niewielka wieś Gorajec  stała się jednym z liderów ekoturystyki w naszym kraju i przykładem na rozwój miejscowości przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego.  Sołtys Gorajca Henryk Nienajadło szacuje, że w nadchodzącym roku wieś odwiedzi kilka tysięcy turystów.

4 sierpnia o 20:00 odbyło się uroczyste otwarcie Galerii Sztuki w Dzwonnicy przy cerkwi w Gorajcu. Było to jedno z kilku zaplanowanych wydarzeń w ramach Festiwalu Dziedzictwa Kresów przez Stowarzyszenie Folkowisko o swojskiej nazwie „Poprawiny Folkowiska”. Honorowymi kuratorami wystawy byli: Jolanta Piotrowska, która przedstawiła historię galerii i Grzegorz Ciećka, który opowiedział o artystach, którzy wystawili swe prace. Głos podczas otwarcia zabrał też sołtys wsi Gorajec Henryk Nienajadło, który podczas przemówienia wypowiedział znamienne słowa: „od dziś do tej małej wsi wielka sztuka wchodzi szeroko otwartymi drzwiami”.

czytaj więcej „Otwarcie Galerii Sztuki w Dzwonnicy przy gorajeckiej cerkwi”

Festiwal Folkowisko 2017 już niedługo!

W dniach 13-16 lipca 2017 spotkamy się w Gorajcu. Zagoszczą u nas między innymi Karolina Cicha, Panivalkova, Agnieszka Banaś z zespołem, Lemko Bluegrass Band i DJ Krzaku.

Więcej informacji i możliwość rezerwacji karnetów na www.folkowisko.pl