Tradycja ręcznego zadruku tkanin z użyciem matryc drzeworytniczych to niezwykła część dziedzictwa ziemi lubaczowskiej, która przez lata współtworzyła lokalną tożsamość. Dziś, gdy coraz większą wagę przywiązuje się do ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, otwiera się szansa na wpisanie tej praktyki do Krajowego rejestru dobrych praktyk. Taki krok nie tylko ochroni tę wyjątkową technikę przed zapomnieniem, ale również stworzy możliwości dla jej reaktywacji i włączenia w życie współczesnych społeczności.
Działania związane z drzeworytem w Płazowie zwiększają szansę na wpisanie innych elementów lokalnego dziedzictwa niematerialnego do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Najlepiej udokumentowanym i możliwym do odtworzenia, jest zadruk tkanin, szczególnie sam proces zdobienia. Matryce pochodzące z Płazowa, ważnego ośrodka drzeworytniczego, sprzyjałyby współpracy i tworzeniu ciekawych efektów. Tradycja ludowego zadruku tkanin, udokumentowana m.in. w Gorajcu, sąsiadującym z Płazowem, stałaby się podstawą do nawiązania współpracy, nawiązującej do dawnych praktyk regionalnych.
Wpisanie tradycyjnego zadruku tkanin do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego może przynieść liczne korzyści zarówno lokalnej społeczności, jak i samej technice. Tradycja ręcznego zadruku tkanin, przy pomocy matrycy drzeworytniczej, odgrywała ważną rolę na ziemi lubaczowskiej. By uzyskać wpis do rejestru, należy wykazać jej unikalną wartość kulturową, żywotność, możliwość aktywnego przekazywania kolejnym pokoleniom oraz wpływ na rozwój lokalnej tożsamości.
Wymagania obejmują:
- Udokumentowanie unikalności i wartości kulturowej – trzeba pokazać, że zadruk tkanin z użyciem matryc drzeworytniczych jest istotnym elementem lokalnej historii i tradycji, który posiada wyjątkowe cechy, różniące go od innych rzemiosł.
- Możliwość przekazywania praktyki – konieczne jest wykazanie, że technika może być przekazywana młodszym pokoleniom. To może być realizowane poprzez warsztaty, szkolenia oraz działania edukacyjne prowadzone w szkołach czy podczas festiwali.
- Zaangażowanie społeczności lokalnej – społeczność powinna wykazywać chęć i gotowość do zaangażowania się w ochronę i przekazywanie tej tradycji. Wymaga to współpracy z lokalnymi rzemieślnikami, instytucjami kultury oraz szkołami.
Korzyści z wpisania do rejestru dla lokalnej społeczności:
- Ochrona i promowanie tradycji – wpis do rejestru pomoże chronić tradycję przed zaniknięciem i zwiększy jej widoczność, co przyczyni się do podtrzymania lokalnej tożsamości.
- Wsparcie finansowe i organizacyjne – Narodowy Instytut Dziedzictwa może oferować wsparcie finansowe na działania związane z promocją i odtworzeniem tej praktyki. Mogą to być warsztaty dla dzieci i młodzieży, wystawy oraz działania mające na celu reaktywację dawnych technik.
- Rozwój turystyki kulturowej – podkreślenie unikalności tej tradycji może przyciągnąć turystów i zainteresowanie mediów, co z kolei może przynieść dochody dla lokalnej społeczności. Tradycyjne rzemiosło może stać się częścią oferty turystycznej, przyciągając turystów zainteresowanych lokalną kulturą i rękodziełem.
- Integracja międzypokoleniowa – przekazywanie tradycji zadruku tkanin z wykorzystaniem drzeworytów może być doskonałą okazją do integracji różnych pokoleń, co sprzyja budowaniu więzi społecznych oraz wzajemnemu poszanowaniu między starszymi a młodszymi członkami społeczności.
Wpis do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego daje możliwość formalnego uznania wartości tej tradycji. To ważny krok ku jej ożywieniu. Stowarzyszenie Folkowisko może być organizacją zgłaszającą tę praktykę, być jej opiekunem, uzyskując wyraźny wyróżnik kulturowy na tle całego kraju.
Temat ten opisuje Grzegorz Ciećka, który obecnie współpracuje z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Narolu w ramach projektu „Niematerialne – przekaż dalej”, wspieranego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Stowarzyszenie Folkowisko jest partnerem tego projektu. Naszym celem jest zaprezentowanie tradycyjnej dla Gorajca i jego okolic techniki zdobienia tkanin.
Fotografie wykonała Alicja Mróz. A na nich matryce wykonane podczas warsztatów drzeworytniczych.