Sztuka ludowa, wyróżniająca się prostotą formy i treści, odzwierciedla ograniczone zasoby oraz brak dostępu do zaawansowanych narzędzi i edukacji, które charakteryzowały życie ludowych twórców. Drzeworyt płazowski stanowi doskonały przykład ewolucji tej sztuki – od prostych, topornych matryc po starannie wykonane dzieła, które odzwierciedlają rozwój umiejętności artysty. Proces nauki drzeworytnictwa, oparty na indywidualnym rozwoju i unikaniu porównań, pozwala adeptom na krystalizowanie własnego stylu i twórczości, co jest kluczowe dla zachowania unikatowego charakteru ludowej sztuki drzeworytniczej.
Zobacz: Otwarcie Centrum drzeworytu w Płazowie
Sztuka ludowa charakteryzuje się między innymi prostą formą i treścią. Oznacza to, że ludowy twórca próbował osiągnąć optymalny wynik przy pomocy najskromniejszych środków, co spowodowane było tym, że nie posiadali oni funduszy na zakup skomplikowanych urządzeń, czy drogich narzędzi. Edukacja była dostępna tylko dla zamożnych ludzi, stąd ludowi twórcy nie mieli dostępu do modnych wzorów czy trendów w sztuce. Wykorzystywali do inspiracji głównie to co ich otaczało, stąd wielu badaczy przypisuje też twórcom przywiązane do lokalnego wzornictwa i motywów. Drzeworyt płazowski jest przykładem ewolucji drzeworytnika. Mamy wśród niego proste przykłady topornych matryc jak i starannie wykonanych z precyzją i wyczuciem narzędzi i materiału. Tak powinna wyglądać też ewolucja drzeworytnika, który chce się rozwijać nawiązując do tradycji płazowskiej. Przykładem jest tu Grzegorz Ciećka, który przeszedł od najprostszych form do bardziej złożonych. Jednocześnie analizując zachowanie narzędzi i drewna podczas pracy dochodzi do wysokiego stopnia zrozumienia tej sztuki.
W przypadku procesu uczenia drzeworytnictwa najważniejsze są dwa czynniki: nieocenianie i nieporównywanie do innych, tylko krystalizowanie indywidualnych umiejętności. To co tworzy dana osoba jest niepowtarzalne i należy technicznie nadrobić niedoskonałości poprzez trening. Nie można narzucać stylu ani wzoru. Adept drzeworytnictwa musi sam wymyślić motyw swojej twórczości. Wymyślone samemu motywy są sednem twórczości, poprzez rodzaj wybranej sztuki, na przykład drzeworyt, materializuje się swój artyzm i swoje wnętrze! Każdy człowiek na świecie inaczej widzi świat, bo ma unikatowy bagaż emocjonalny, swoje przeżycia, wiedzę, dążenia. To sprawia, że na co innego zwracamy uwagę i to wywołuje w nas określone emocje. Dlatego to co wymyślamy i wybieramy jest tak ważne w swoich dziełach. Jeżeli adept drzeworytnictwa posiłkuje się tylko czyimś obrazem lub zajmuje się tylko kopiowaniem, to nie realizuje siebie i nie rozwija, jest maszyną, jedną z milionów takich samych. Drzeworyt ludowy różni się od drzeworytu profesjonalnego tym, że w profesjonalnych drzeworytniach używano profesjonalnych narzędzi i warunków warsztatowych: szkła powiększające, mocne oświetlenie, prasy, specjalistyczne narzędzia i specjalne stoły, idealnie proste deski. Drzeworyt ludowy powinno się wykonywać przy pomocy prostych narzędzi: nożyk, dłuto płaskie, dłuto w kształcie łódeczki. Deski powinny być głównie z lipy, bowiem miękkie drewno pozwala na użycie prostszych narzędzi i nie potrzeba wkładać dużej siły do pracy. Deska powinna być optymalnie prosta i wyheblowana, niej jest to jednak konieczne, bowiem jeżeli nie używamy prasy czy wałków, tylko ręki, to i tak drzeworyt nam wyjdzie.
Autor – Grzegorz Ciećka